Mag een kind van 12 jaar zelf kiezen?

Voordat ik overga tot het nemen van de beslissingen in de zaken, wil ik me eerst richten tot jou, omdat jij, nu je twaalf jaar bent ook deze beschikking gaat krijgen. De beslissingen die ik ga nemen, zullen niet makkelijk te begrijpen zijn en in eerste instantie pijn doen. Dat is niet mijn bedoeling, maar ik moet als rechter op dit moment knopen doorhakken, waarbij ik grote beslissingen ga nemen.”

Bovenstaande tekst is geschreven door een kinderrechter in een uitspraak van 17 juni 2021 waarbij de rechter zich via een persoonlijk geschreven overweging richt tot het kind om wie de uitspraak gaat. Het gaat om een meisje van 12 jaar, die al lange tijd in onzekerheid leeft na de echtscheiding van haar ouders. Er is een discussie gaande over bij wie het meisje het grootste gedeelte van de tijd zal wonen en hoe de contactregeling tussen haar en haar ouders eruit zou moeten zien.

De vraag die in onze praktijk vaak voorbij komt, is of een kind van 12 jaar zelf mag kiezen, bijvoorbeeld bij wie hij of zij graag wil wonen of hoe de zorgregeling moet worden ingevuld. Een begrijpelijke vraag, nu daarover soms veel onduidelijkheid bestaat.

Hoorrecht minderjarig kind

Belangrijk is dat een kind het recht heeft om zijn of haar mening te geven. Naar deze mening moet goed worden geluisterd, rekening houdend met de leeftijd en de ontwikkeling van het kind. In de Nederlandse wet is bepaald dat een kind vanaf 12 jaar het recht heeft om in zaken die hem of haar betreffen, te worden gehoord door de rechter. Dit hoorrecht wordt ingevuld door het kind op de rechtbank uit te nodigen voor een gesprek, waarbij de ouders niet aanwezig zijn. Tijdens het gesprek vraagt de rechter bijvoorbeeld hoe het kind vindt dat het nu gaat, of het kind zelf dingen zou willen veranderen of hoeveel tijd het kind bij één van de ouders wil blijven. Als het kind 16 of 17 jaar is, wordt ook de kinderalimentatie besproken.

Speciale website voor kinderen

Het is voor de kinderen (en de ouders) vaak lastig om een voorstelling te maken hoe dit gesprek in zijn werk gaat. De rechtbank heeft om deze reden een eigen website voor kinderen gemaakt. Op deze website wordt alle informatie over echtscheidingen begrijpelijk uitgelegd. Fijn voor de kinderen, maar ook een hulp voor de ouders om de procedure aan de kinderen uit te leggen en hen gerust te stellen over het gesprek. Een animatiefilmpje over het kindgesprek, vindt u hier.

Geen verplicht gesprek

Het kind is niet verplicht zich door de rechter te laten horen. Het kind kan namelijk een brief naar de rechtbank schrijven om uit te leggen wat het kind het liefste wil na de scheiding. Voor kinderen onder de 12 jaar geldt deze mogelijkheid ook. Zij hebben geen hoorrecht, maar de rechter neemt hun brieven wel in behandeling. De rechter houdt rekening met de mening van het kind bij de uiteindelijke beslissing en zal altijd in het belang van het kind beslissen. Dit betekent echter niet dat de rechter automatisch de mening van het kind volgt.

Zelfstandig verzoek

Het is ook mogelijk dat het kind zelf een verzoek indient bij de rechtbank, volgens de informele rechtsingang. Dit kan door middel van een brief of telefoongesprek. De rechter nodigt het kind vervolgens uit voor een gesprek, waarin gekeken wordt of het nodig is om het verzoek met de ouders te bespreken. De beslissing op een verzoek moet worden uitgelegd op een manier die het kind begrijpt. Er kan dan een ‘kindvriendelijke uitspraak’ worden gedaan.

Dit brengt mij terug naar de uitspraak waar ik deze blog mee begon. Het meisje in deze zaak is (zelfs meerdere keren) met de rechter in gesprek gegaan. De rechter heeft duidelijk goed geluisterd naar het meisje en legt in voor haar begrijpelijke taal uit hoe tot de beslissing is gekomen dat het meisje het grootste gedeelte van de tijd bij haar vader zal wonen. Uit de tekst van de uitspraak blijkt duidelijk dat dit niet de wens van het kind zelf is:

“Ik zal gaan bepalen dat jouw hoofdverblijfplaats, dus de plek waar jij hoofdzakelijk zult wonen, bij je vader zal zijn. Ik weet dat je mij hebt gezegd dat je dat absoluut niet wilt en ik heb er dan ook lang over nagedacht of ik het voor jou beter zou vinden om de situatie te laten zoals die nu is. Maar dat vind ik niet. Ik heb jou het afgelopen jaar leren kennen als een meisje dat probeert het iedereen naar de zin te maken en dat zich enorm heeft ingezet om mee te werken aan de soms ingewikkelde trajecten om het contact tussen jou en je vader te herstellen. Nog steeds hoop ik erop dat jullie dat voor elkaar krijgen zonder dat het nodig is dat jij meer bij je vader gaat wonen. Maar ik heb daar op dit moment geen vertrouwen in.

Telkens als jij bereid was de moeilijke gesprekken aan te gaan en open te staan voor het contact met je vader, veranderde dat weer als je er thuis met je moeder over gesproken had. Ik geloof best dat je moeder denkt dat zij jou helpt met haar houding, maar het tegendeel is waar. Jij wordt niet in staat gesteld naar de toekomst te kijken en blijft daardoor stil staan in het verleden. Ik kan dat niet blijven toestaan. Je vader wil heel graag dat jullie weer verder gaan, gunt jou daarvoor de ruimte en de hulp de je nodig hebt en vindt het ook heel belangrijk dat je veel contact met je moeder houdt. Ik zie dat voor nu als enige mogelijkheid om je uit de stilstand te halen waarin je nu al te lang staat.”

Dit laat dus goed zien dat rechters het belangrijk vinden wat een kind vindt, voelt en denkt, maar dat het in de eerste plaats aan de ouders is om een beslissing te nemen die in het belang van het kind is. Lukt dit ouders niet, dan zal de rechter “de knoop moeten doorhakken”, zoals dat ook in deze uitspraak uiteindelijk is gebeurd.

Het antwoord op de vraag of een kind van 12 jaar zelf mag kiezen is dus: ‘nee’. Wel is het ontzettend belangrijk dat er naar de kinderen geluisterd wordt en dat zij betrokken worden bij de afspraken die er worden gemaakt.

Wilt u meer weten over welke rechten een kind heeft binnen de conflicten die er tussen ouders kunnen zijn of komt u er samen met de andere ouder van uw kind niet uit welke beslissing er in het belang van uw kind moet worden genomen? Neem dan contact op met één van onze advocaten.